แนวข้อสอบ วิชาการศึกษา ชุดที่ 3 จิตวิทยาและการแนะแนวการศึกษา

แนวข้อสอบ วิชาการศึกษาชุดที่ 3   จิตวิทยาการศึกษาและการแนะแนว

   จิตวิทยา เป็นศาสตร์ที่ศึกษาเกี่ยวกับพฤติกรรมของมนุษย์ ซึ่งพฤติกรรม หมายถึงการกระทำทุกอย่างของมนุษย์ทั้งที่เป็นพฤติกรรมที่สังเกตได้ และพฤติกรรมที่สังเกตไม่ได้ ดังนั้นทางจิตวิทยาจึงแบ่งพฤติกรรมของมนุษย์ ออกเป็น 2 ประเภท คือ พฤติกรรมภายใน และพฤติกรรมภายนอก พฤติกรรมทั้ง 2 ประเภทนี้มีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด โดยพฤติกรรมภายในเป็นตัวกำหนดพฤติกรรมภายนอก ในขณะที่ผลของพฤติกรรมภายนอกมีอิทธิพลต่อความรู้สึกนึกคิด ซึ่งเป็นพฤติกรรมภายใน

     แนวข้อสอบชุดนี้ ผมได้สรุปโดยย่อจากความรู้เรื่องจิตวิทยา 3 เรื่องหลัก คือ  จิตวิทยาพัฒนาการ  จิตวิทยาการเรียนรู้ และ จิตวิทยาการแนะแนว 

      1. ความสำคัญของการศึกษาจิตวิทยาพัฒนาการ

                มนุษย์เกิดมาพร้อมกับการเปลี่ยนแปลงตั้งแต่แรกเกิด จนกระทั่งวาระสุดท้ายของชีวิต ลักษณะการเปลี่ยนแปลงของมนุษย์แบ่งออกเป็น 4 กลุ่ม คือ ร่างกาย อารมณ์  สังคมและ สติปัญญาในวัยต่างๆ

      2. ความหมายของพัฒนาการและหลักพัฒนาการ

                การงอกงามเป็นพื้นฐานของการพัฒนาการซึ่งจะนำไปสู่วุฒิภาวะ ดังนั้นเพื่อความเข้าใจให้ง่ายขึ้น เราจำเป็นต้องเข้าใจความหมายของคำต่อไปนี้

                2.1 การงอกงาม (Growth) หมายถึง การเพิ่มขึ้นของขนาด รูปร่าง ซึ่งการเพิ่มขึ้นดังกล่าว เราสามารถสังเกต และวัดได้ เช่นการชั่งน้ำหนัก การวัดส่วนสูง เป็นต้น เราสามารถสังเกตการงอกงามได้ชัดเจน จากน้ำหนักและส่วนสูงที่เพิ่มมากขึ้น หรือลดลง

                2.2 พัฒนาการ (Development) หมายถึงการเปลี่ยนแปลงของร่างกายโดยอาศัยการเจริญเติบโตเป็นพื้นฐานและมีความสามารถใหม่เพิ่มขึ้น เพื่อนำไปสู่วุฒิภาวะ

                2.3 วุฒิภาวะ (Maturation) คือกระบวนการที่ทำให้อินทรีย์ บรรลุถึงขีดของการเจริญงอกงามเต็มที่ในระยะใดระยะหนึ่งของชีวิต และพร้อมจะประกอบกิจกรรมอย่างใดอย่างหนึ่งตามความเหมาะสมกับวัย วุฒิภาวะแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ

                       1) วุฒิภาวะทางกาย คือการเจริญเติบโตทางกาย จนบรรลุถึงจุดความพร้อมที่ร่างกายสามารถทำกิจกรรมใหม่ได้ตามวัย เช่นการกลับหัวของเด็กอ่อนในครรภ์มารดา การคลาน เป็นต้น

                       2) วุฒิภาวะทางจิตใจ จะเจริญควบคู่ไปกับวุฒิภาวะทางร่างกาย เป็นความเจริญงอกงามทางการใช้เหตผล ความรับผิดชอบ การควบคุมอารมณ์ และการรู้จักและยอมรับตนเองซึ่งจะเปลี่ยนแปลงไปตามประสบการณ์

                               วุฒิภาวะกับการเรียนรู้ วุฒิภาวะมีความสำคัญต่อการพัฒนาทักษะและความสามารถต่างๆ พอสรุปได้ดังนี้

                                   1) พฤติกรรมบางอย่างเกิดขึ้นโดยไม่ได้รับการฝึกฝน หรือได้รับการฝึกนเพียงเล็กน้อย

                                   2) เมื่อพัฒนาการยังไม่ถึงวุฒิภาวะแล้ว การฝึกฝนต่างๆก็ไม่บังเกิดผล หรือได้เพียงเล็กน้อย

                                   3) ความแตกต่างทางพันธุกรรมเป็นขีดจำกัดของวุฒิภาวะ ซึ่งจะทำให้การฝึกหัดไม่ได้ผล

   3. พัฒนาการของมนุษย์ในแต่ละช่วงวัย ( ดูในรายละเอียด จากหนังสือจิตวิทยานะครับ)

   4. ทฤษฎีพัฒนาการที่สำคัญ

              ทฤษฎีพัฒนาการ คือ สาระความรู้ที่อธิบาย เกี่ยวกับขั้นตอนของธรรมชาติของพัฒนาการมนุษย์ตลอดช่วงวัยตั้งแต่แรกเกิด จนกระทั่งวาระสุดท้ายของชีวิต ซึ่งสาระความรู้ดังกล่าวนี้ จะเป็นประโยชน์สำหรับครู และบุคคลที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาเด็ก 3 ประการ  ดังนี้  ประการแรก เป็นประโยชน์ต่อการเข้าใจธรรมชาติของผู้เรียนในแต่ละวัย  ประการที่ 2  เป็นประโยชน์ต่อการจัดการเรียนรู้ เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ และจัดกิจกรรมส่งเสริมพัฒนาการของผู้เรียน เพื่อให้เกิดการพัฒนาการที่สมบูรณ์ ไม่เกิดปัญหาในแต่ละขั้นพัฒนาการ  ประการที่ 3 เป็นประโยชน์ต่อการวินิจฉัยว่าเด็กมีการพัฒนาการที่ปกติหรือไม่ หรือมีปัญหาพัฒนาการในขั้นใด เพื่อสามารถแก้ไขได้อย่างเหมาะสม

              4.1 ทฤษฎีพัฒนาการทางเพศของฟรอยด์

                     ทฤษฎีพัฒนาการทางเพศ เป็นแนวความคิดของ ซิกมันด์ ฟรอยด์ ( Sigmund Freud ) จิตแพทย์ชาวออสเตรีย แนวคิดของฟรอยด์ ได้ให้ความสำคัญกับพัฒนาการในวัยเด็ก ซึ่งกระบวนการพัฒนาการทางเพศตามแนวคิดของฟรอยด์นั้น พัฒนามาจากความเชื่อที่ว่ามนุษย์มีแรงขับ (drive) ซึ่งหมายถึง แรงหรือพลังงานของจิตใจที่สามารถกระตุ้นให้เกิดความเครียดและความตื่นตัวของจิตใจแล้ว ทำให้บุคคลต้องหาทางจัดการกับความเครียดดังกล่าว โดยวิธีการใดวิธีการหนึ่ง ขึ้นอยู่กับประสบการณ์ในอดีตของแต่ละคน ซึ่งแรงขับดังกล่าวนี้มี 2 ประเภท คือแรงขับทางเพศ ( Sexual drive ) และแรงขับความก้าวร้าว ( aggressive drive ) แต่การอธิบายเกี่ยวกับการพัฒนาทางเพศนั้น มุ่งเน้นให้ความสำคัญกับแรงขับ ทางเพศ  สุรางค์  โคว้ตระกูล (2554 หน้า 33 )  อธิบายแรงขับทางเพศว่า  หมายถึงพลังที่ทำให้มนุษย์อยากมีชีวิตอยู่ อยากสร้างสรรค์ อยากมีความรัก มีความต้องการทางเพศ หรือกามารมณ์ เพื่อเป้าหมาย คือความสุข และความพึงพอใจ (pleasure) และการตอบสนองแรงขับทางเพศนี้ จะเกิดจากการกระตุ้นเร้าบริเวณของร่างกายที่ไวต่อความรู้สึก ซึ่งบริเวณร่างกายที่ไวต่อความรู้สึกนี้ จะเปลี่ยนไปตามระดับการพัฒนาการ คือเริ่มจากบริเวณปาก  บริเวณทวารหนัก และอวัยวะสืบพันธ์ ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้

                    (รายละเอียด ดูได้จากหนังสือจิตวิทยา ผมจะกล่าวถึงเฉพาะหัวข้อ)

              1. ขั้นปาก (Oral Stage ) คือ ช่วงแรกเกิดถึง 12 เดือน

              2. ขั้นทวารหนัก (Anal stage) คือช่วง อายุ 18 เดือน ถึง 3 ปี

              3. ขั้นอวัยวะเพศ (phallic Stage) พัฒนาการในขั้นนี้ คือช่วงอายุระหว่าง 3 ปี ถึง 5 ปี

              4. ขั้นแฝง (latency Stage ) พัฒนาการในขั้นนี้ คือช่วงอายุ ระหว่าง 6 ปี ถึง 12 ปี

              5. ขั้นสนใจเพศตรงข้าม (genital Stage ) พัฒนาการในขั้นนี้ คืออายุ ตั้งแต่ 12 ปีขึ้นไป

          4.2   ทฤษฎีพัฒนาการ จิตสังคม ของอิริคสัน 
                   ขั้นพัฒนาการจิตสังคมของอิริคสัน มี 8 ขั้น ดังนี้
                    1. ขั้นการไว้วางใจ-ความไม่ไว้วางใจ (basic trust vs mistrust) พัฒนาการในขั้นนี้ คือช่วงอายุตั้งแต่แรกเกิด จนกระทั่งถึง 1 ปี

                    2. ขั้นความเป็นตัวของตัวเอง-ความสงสัยไม่แน่ใจในตัวเอง ( autonomous  vs shame and doubt ) เด็กในช่วงอายุตั้งแต่ 1 ปี ถึง 3 ปี
                    3. ขั้นการเป็นผู้คิดริเริ่ม-การรู้สึกผิด ( intiative vs guilt ) คือช่วงอายุตั้งแต่ 3 ปี ถึง 5  ปี
                    4. ขั้นความขยันหมั่นเพียร-ความรุ้สึกด้อย (industry  vs  inferiority) ช่วงอายุ 5ถึง 11 ปี
                    5. ขั้นการพบเอกลักษณ์-การสับสนในเอกลักษณ์ (identity vs identity diffusion) คือช่วงของวัยรุ่น อายุตั้งแต่ 11 ปี ถึง 18 ปี
                    6. ขั้นความใกล้ชิดผูกพัน-ความโดดเดี่ยว (intimacy vs isolation ) คือช่วงของวัยผู้ใหญ่ตอนต้น อายุตั้งแต่ 18 ปี ถึง 40 ปี
                    7. ขั้นการส่งเสริมผู้อื่น-การคิดถึงแต่ตนเอง (generatively vs stagnation ) คือช่วงวัยกลางคนอายุตั้งแต่ 40-65ปี
                    8. ขั้นความมั่นคงทางใจ-ความสิ้นหวัง (integrity vs despair ) คือช่วงวัยสูงอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป
       4.3 ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปัญญาของเพียเจต์
                    ญอง  เพียเจต์ ( jean piaget)  นักจิตวิทยาชาวสวิส  เขาสนใจศึกษาพัฒนาการทางทางปัญญาของเด็ก โดยได้ศึกษาพัฒนาการทางสติปัญญาจากการศึกษาระยะยาวกับบุตร และเสนอแนวคิดเกี่ยวกับพัมนาการทางปัญญา ที่ว่าเกิดจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางปัญญา ( cognitive structure)
                    กระบวนการที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างทางปัญญานั้น มี 2  กระบวนการที่สำคัญ คือ  กระบวนการจัดระบบ (Organization )  และ กระบวนการปรับ (adaptation ) ซึ่งสุรางค์ โคว้ตระกูล (2554,หน้า 48 ) ได้อธิบายกระบวนการ ทั้ง 2 กระบวนการไว้ ดังนี้
                   1. กระบวนการจัดระบบ
                   2. กระบวนการปรับ ประกอบด้วย 2 กระบวนการ คือ
                       2.1 การดูดซึมเข้าสู่โครงสร้าง (Assimilation)
                       2.2 การปรับโครงสร้าง (Accommodation)
                           สรุปได้ว่า  พัฒนาการทางปัญญาประกอบด้วย 2 กระบวนการ คือกระบวนการจัดระบบ และกระบวนการปรับ ซึ่งกระบวนการทั้ง 2 กระบวนการนี้ จะเกิดขึ้นตั้งแต่ วัยทารกจนกระทั่งถึงวัยรุ่น ดังนั้น ทฤษฎีการพัมนาทางปัญญาของ เพียเจต์ จึงแบ่งขั้นการพัมนาการตามกระบวนการปรับเพื่อเปลี่ยนแปลงโครงสร้างปัญญา ซึ่งสามารถสรุปขั้นพัฒนาการทางปัญญาของเพียเจต์ว่ามี 4 ขั้นตอน ดังนี้
                           1. ขั้นการรับรู้ด้วยประสาทสัมผัส และการเคลื่อนไหว (Sensory motor stage ) พัฒนาการขั้นนี้เริ่มตั้งแต่แรกเกิดถึงอายุประมาณ 2 ปี
                           2. ขั้นก่อนการคิดแบบเหตุผล ( Preoperational Stage) เริ่มตั้งแต่ อายุ 2-7 ปี
                                โดยสรุปแล้ว ลักษณะทางปัญญาของเด็กวัยนี้มักจะ กล่าวถึง 2 ประเด็น คือลักษณะสำคัญของการคิดและลักษณะข้อจำกัดของความสามารถทางการคิด ดังนี้
                                 2.1 สาระสำคัญของการคิด เด็กในวัยนี้มีลักษณะสำคัญของการคิด ดังนี้
                                     2.1.1 สามารถเลียนแบบได้โดยไม่ปรากฎตัวแบบในขณะนั้น เช่นเมื่อดูภาพยนต์จีนกำลังภายในจบแล้ว ิเด็กก็จะเล่นต่อสู้กำลังภายในกับเพื่อนเหมือนที่ดูในภาพยนต์
                                     2.1.2 การเล่นสมมุติ เป็นการเล่นที่ใช้สัญลักษณ์แทนวัตถุ เช่น ใช้กล่องยาสีฟันแทนรถ
                                     2.1.3 การวาดรูป เด็กวัยนี้จะวาดภาพตามความคิดมากกว่าการวาดภาพจากความจริงที่ปรากฎ เช่นเด็กวาดภาพ ต้นไม้แล้วระบายสีส้มแทนที่จะเป็นสีเขียว
                                     2.1.4 การมีจินตภาพ เป็นการนึกภาพสิ่งใดสิ่งหนึ่งในใจ เด็กในวัยนี้อาจมีจินตภาพที่ไม่เหมือนกับสิ่งที่เป็นจริง
                                     2.1.5 ภาษาพูด เป็นการพัฒนาที่เด่นชัดที่สุด เด็กจะเริ่มใช้คำพูดแทนสิ่งต่างๆลักษณะการพูดของเด็กมี 2 ประเภท คือภาษาพูด แบบยึดตัวเอง เป็นลักษณะของภาษาที่ขาดการสื่อความหมายที่ชัดเจน เด็กจะพูดกับคนอื่นโดยไม่ใส่ใจว่าบุคคลอื่นจะเข้าใจหรือไม่ หรือโต้ตอบว่าอะไร และภาษาพูดแบบสื่อสังคม เป็นภาษาพูดที่สื่อความคิดระหว่างเด็กกับบุคคลอื่น เด็กมีความใส่ใจว่าบุคคลอื่นจะคิดอย่างไร และจะโต้ตอบอะไรกับคำพูดของเขา
                                2.2  ลักษณะข้อจำกัดของความสามารถทางความคิด
                                    2.2.1 คิดโดยยึดตัวเองเป็นศูนย์กลาง
                                    2.2.2 การรับรู้เพียงมิติเดียว
                                    2.2.3 การใส่ใจเฉพาะสภาวะที่ปรากฎ (states)
                                    2.2.4 การคิดย้อนกลับไม่ได้ ( irreversibility)
                             3. ขั้นการคิดแบบเหตุผลเชิงรูปธรรม (Concreat operationl stage )

                             4. ขั้นการคิดแบบเหตุผลเชิงนามธรรม (Formal Operation stage )
            4.3 ทฤษฎีพัฒนาการจริยธรรมของ โคลเบอร์ก
                             ลอเรนซ์ โคลเบอร์ก (Lawrence Kohlberg) เป็นนักจิตวิทยาชาวอเมริกัน ที่สนใจเกี่ยวกับจริยธรรม และได้พัฒนาการจริยธรรม โดยมีรากฐานมาจากทฤษฎีพัฒนาการทางปัญญา ของ เพียเจต์
พรรณทิพย์  ศิริวรรณบุศย์ (2547,หน้า 165-166) ได้สรุปไว้ ดังนี้
                              1. พัฒนาการจริยธรรมของแต่ละบุคคลจะผ่านไปตามลำดับขั้นพัฒนาการ โดยมีพื้นฐานจากการใช้เหตุผลเชิงตรรกศาสตร์ ตามการศึกษาของเพียเจต์
                              2. การรับรู้ทางสังคมและบทบาททางสังคม
                              3. บุคคลจะมีจริยธรรมขั้นสูง จะต้องสามารถใช้เหตุผลเชิงตรรกะ และความสามารถในการรับรู้ทางสังคมในระดับสูงก่อน
             จากแนวคิดพื้นฐาน 3 ประการ พอสรุปได้ว่า ทฤษฎีพัมนาการจริยธรรมของ โคลเบอร์ก และทฤษฎีพัฒนาการปัญญาของ เพียเจต์ มีความสัมพันธ์กัน
                           
  จิตวิทยาการเรียนรู้
         1. ความหมายของการเรียนรู้     
                         การเรียนรู้ เป็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมทางสังคมอย่างค่อนข้างถาวร ภายหลังบุคคลได้รับประสบการณ์ หรือได้รับการฝึกหัด
         2. ลักษณะสำคัญของการเรียนรู้
             2.1 การเรียนรู้เป็น กระบวนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
             2.2 การเรียนรู้เป็นผลจากการฝึกหัด  และการได้ประสบการณ์
             2.3 การเรียนรุ้เป็นการเปลี่ยนพฤติกรรมค่อนข้างถาวร
        3. สิ่งที่มีอิทธิพลต่อการเรียนรู้
             3.1 ตัวผู้เรียน
             3.2 บทเรียน หรือ ลักษณะงาน (Task Variables )
             3.3 วิธีการเรียนการสอน (Method of Learning and Teaching )
             3.4 ความสามารถในการถ่ายโยงความรู้ (Transfer of Learning )
             3.5 องค์ประกอบจากสิ่งแวดล้อมอื่นๆ ที่จะช่วยเสริมสร้างหรือขัดขวางการเรียนรู้
        4. ทฤษฎีการเรียนรู้และการประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน
             4.1 ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มพฤติกรรมนิยม (Behaviorism)  ทฤษฎีนี้เป็นที่รู้จักกันแพร่หลายใน ชื่อที่เรียกว่า สิ่งเร้า และการตอบสนอง ( S-R  Theory ) หรือทฤษฎีพฤติกรรมนิยม ซึ่งนักจิตวิทยากลุ่มนี้ มองว่าการเรียนรู้ เกิดจากการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมภายนอกที่คนอื่นสังเกตได้ ประเมินได้ ซึ่งแยกเป็นทฤษฎีย่อย ได้ดังนี้
                 4.1.1 ทฤษฎีความสัมพันธ์เชื่อมโยงของ ธอร์นไดด์ (ค.ศ.1814-1949) เสนอวิธีการเรียนรู้แบบลองผิดลองถูก
                 4.1.2 ทฤษฎีการเรียนรู้ด้วยการวางเงื่อนไข มี 2 ลักษณะ คือ ทฤษฎีการเรียนรู้ด้วยการวางเงื่อนไข แบบคลาสสิคของพาฟลอฟ และ ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบลงมือกระทำ ของสกินเนอร์
             4.2 กลุ่มทฤษฎีความคิด-ความเข้าใจ (Cognitive Theory or Field Theory ) หรือเรียกอีกชื่อหนึ่ง ว่ากลุ่ม ปัญญานิยม หรือ กลุ่มพุทธิปัญญานิยม ซึ่งนักจิตวิทยากลุ่มนี้มองการเรียนรู้ว่า เป็นผลของ กระบวนการทางปัญญา ทฤษฎีการเรียนรู้ที่สำคัญในกลุ่มนี้ได้แก่ ทฤษฎีของ เกสต้อล (Gestalt Theory) เสออวิธีการเรียนรู้แบบหยั่งเห็น (Insightfullearning) ทฤษฎีพัฒนาการทางปัญญา (intellectual  Developmemt ) ของเพียเจต์และบูรเนอร์ ทฤษฎีการสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง ของ ไวก็อสกี
             4.3 ทฤษฎีการเรียนรู้ปัญญาสังคม (social Cognitive Theory ) ทฤษฎีการเรียนรู้ปัญญาสังคมของ เป็นผลการศึกษาของ อัลเบิร์ต แบนดูรา (Albert Bandury)
            4.1 ทฤษฎีการเรียนรุ้ กลุ่มพฤติกรรมนิยม (Behaviorism)
                4.1.1 ทฤษฎีความสัมพันธ์ ต่อเนื่อง ของ Edward Lee Thondike เป็นนักจิตวิทยาและนักการศึกษาชาวอเมริกัน กล่าวถึงความสัมพันธ์ต่อเนื่อง (Connection) ระหว่างสิ่งเร้า และการตอบสนองที่ได้รับความพึงพอใจตามมา
               สรุปหลักเกณฑ์ที่่ได้จาการทดลอง เขาตั้งกฎการเรียนรู้ 3  ข้อ ดังนี้
                                1. กฎของความพร้อม (Law of Readiness)
                                2. กฎของการฝึกหัด (Law of Exercise )
                                3. กฎแห่งการกระทำ (Law of effect )
               4.1.2 ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค ( Classical Conditioning Theory )
                        พาฟลอฟ เป็นนักสรีรวิทยาชาวรัสเซีย เป็นผู้ค้นพบหลักการเรียนรู้ด้วยการวางเงื่อนไขแบบ คลาสสิคจากการทดลองเกี่ยวกับการหลั่งน้ำลายสุนัข พลาฟลอฟเชื่อว่ากระบวนการที่เป็นพื้นฐานในการเรียนรู้นั้น เกิดจากการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งเร้า กับการตอบสนองที่เป็นปฎิกิริยาสะท้อนอัตโนมัติ ซึ่งเป็นการตอบสนองตามธรรมชาติ ไม่ต้องอาศัยการเรียนรู้ เช่นเคาะที่หัวเข่ากระตุก
                        การทดลองเกี่ยวกับการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิก โดยการทดลองของ พาฟลอฟแบ่งออกได้เป็น  3  ระยะ
                        ระยะที่ 1 ระยะก่อนการวางเงื่อนไข
                        ระยะที่ 2 ระยะการวางเงื่อนไข
                        ระยะที่ 3 ระยะหลังการวางเงื่อนไข
             4.1.3  ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบลงมือกระทำเอง (Operant Conditioning Theory)
                             บี เอฟ สกินเนอร์ (B.F. Skinner) นักจิตวิทยาชาวอเมริกัน เขาได้อธิบายเทคนิคของการวางเงื่อนไขแบบแสดงการกระทำ สกินเนอร์ จำแนกพฤติกรรมออกเป็น 2 ลักษณะ
                       1. พฤติกรรมที่ถูกเร้าให้กระทำ (Resspondent Behavior ) คือพฤติกรรมมี่ถูกควบคุมโดยสิ่งเร้าโดยตรง
                       2. พฤติกรรมแบบลงมือกระทำเอง (Operant Behavior ) เป็นพฤติกรรมอินทรีย์จงใจกระทำต่อสิ่งเร้า เพื่อที่จะได้รับบางสิ่งที่พึงปราถนาหรือเพื่อหลีกเลี่ยงบางสิ่งที่ตนไม่ปราถนา
                       การเสริมแรงและตัวเสริมแรง   การเสริมแรง (Reinforcement) หมายถึงการทำให้ความถี่ของพฤติกรรมเพิ่มขึ้น อันเนื่องมาจากผลของพฤติกรรมนั้นและผลของพฤติกรรมนั้นเราเรียกว่า ตัวเสริมแรง
                       สิ่งเร้าใดก็ตามเมื่อได้รับแล้วทำให้อินทรีย์เกิดความพึงพอใจ สิ่งเร้านั้นเรียกว่า ตัวเสริมแรงบวก (Positive Rein forcer ) และสิ่งเร้าใดก็ตามเมื่อถุกเอาออกไปแล้วทำให้อินทรีย์เกิดความพึงพอใจ สิ่งเร้านั้นเรียกว่าตัวเสริมแรงลบ (Negative rein forcer )
                       ตัวเสริมแรงปฐมภูมิ หมายถึง เป็นสิ่งเร้าที่มีอำนาจการเสริมแรงด้วยตัวมันเอง โดยตรง เช่น อาหาร น้ำและเพศ โดยสิ่งเร้าเหล่านี้สามารถลดความต้องการของอินทรีย์ได้โดยตรง
                       ตัวเสริมแรงทุติยภูมิ หมายถึง ตัวเสริมแรงที่ถูกวางเงื่อนไขให้เกิดการเรียนรู้ โดยนำมาเชื่อมโยงกับตัวเสริมแรงปฐมภูมิแล้วจะมีผลให้มันมีคุณค่าเหมือนตัวเสริมแรงปฐมภูมิเช่น แสงไฟ
                         
การแนะแนวและการให้คำปรึกษา
                        การแนะแนว หมายถึง    กระบวนการให้ความช่วยเหลือเพื่อให้บุคคล สามารถช่วยตนเองและพัฒนาตนเองไปถึงขีดสูงสุดของความสามารถที่เขามีอยู่เพื่อให้เขาสามารถนำตนเองได้ ตัดสินใจเองได้ และสามารถปรับตัวเองได้อย่างมีความสุข มีความเจริญก้าวหน้า ได้พัฒนาตนเองใหถึงขีดสูงสุดในทุกด้าน รวมทั้งสามารถป้องกันปัญหา แก้ปัญหา รวมทั้งสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างมีความสุข
                        ความมุ่งหมายของการแนะแนว แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ
                        1. ความมุ่งหมายโดยทั่วไป หมายถึง หน้าที่ของการแนะแนวทั่วไป มี 3 ประเภท
                        2. ความมุ่งหมายเฉพาะ หมายถึง ความมุ่งหมายของการแนะแนะแนวแต่ละสถานศึกษาเป็นผู้กำหนดขึ้นมาซึ่งสถานศึกษาแต่ละแห่งก็ย่อมมีจุดมุ่งหมายเฉพาะที่คล้ายคลึงกัน มี 5 ประเภท
                        ขอบข่ายของการแนะแนว จำแนกได้ 3 ประการ คือ
                        1. การแนะแนวการศึกษา หมายถึง กระบวนการให้ความช่วยเหลือนักเรียนในเรื่องเกี่ยวกับ การศึกษาเช่น แนวทางการศึกษาต่อ แนวทางในการแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับนักเรียน การเลือกโปรแกรมการเรียน การลงทะเบียนหลักสูตรการเรียนการสอน การวัดประเมินผลของโรงเรียน การเข้าร่วมกิจกรรมเสริมหลักสูตร ประโยชน์ของการแนะแนว  มี 5 ข้อ
                        2. การแนะแนวอาชีพ เป็นกระบวนการต่อเนื่องที่ช่วยนักเรียน ตั้งแต่การรู้จักอาชีพ การเตรียมตัวสามารถวางแผนและตัดสินใจเลือกอาชีพที่เหมาะสมกับความถนัดของตนเอง การลงมือประกอบอาชีพ การปรับตัวเข้ากับอาชีพ ตลอดถึงสามารถพัฒนาอาชีพยังเป็นไปตามการเปลี่ยนแปลงของการพัฒนาตามวัยของเด็ก แบ่งออกเป็น  5  ช่วงวัย
                        3. การแนะแนวด้านส่วนตัวและสังคม เป้นกระบวนการให้ความช่วยเหลือบุคคลให้เกิดความเข้าใจตนเองและสภาพแวดล้อม เช่น ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสุขภาพร่างกายและสุขภาพจิต มารยาททางสังคม การคบเพื่อนต่างเพศและ เพื่อนเพศเดียวกัน การใช้เวลาว่าง การควบคุมอารมณ์ มนุษย์สัมพันธ์ จริยธรรมำให้ความสามารถปรับตัวมีชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข
                       หลักการการแนะแนว  พอสรุปได้  10 ข้อ
          เนื้อแท้ของการแนะแนว ประกอบด้วย 3 ส่วน ดังนี้
                       1. บริการของงานแนะแนว มี  5  บริการทุกบริการมีความสำคัญเท่ากันหมด
                           1.1 บริการสำรวจนักเรียนเป็นรายบุคคล (Individual  Inventory Service)
                           1.2 การบรการสารสนเทศ (Inforation Service )
                           1.3 บริการให้คำปรึกษา (Counselling Service )
                           1.4 บริการจัดวางตัวบุคคล (Placement  Service )
                           1.5 บริการติดตามผล (Follow-up Service)
ดร. จีน   แบรี่ (2540 ) ได้เสนอกระบวนการให้คำปรึกษาประกอบด้วย 5 ขั้นตอน คือ

                       1. การสร้างสัมพันธภาพ (Rapport)
                       2. การสำรวจปัญหา
                       3. การทำความเข้าใจปัญหา สาเหตุและความต้องการ
                       4. การวางแผนแก้ปัญหา
                       5. การยุติปัญหา
              
  แนวข้อสอบ ชุดที่3 วิชาการศึกษา เรื่องจิตวิทยาและแนะแนวการศึกษา จำนวน 120 ข้อ                  คลิก   >>>   http://1drv.ms/1yC0dwp